به گزارش خبرگزاری حوزه، به مناسبت فرارسیدن ماه مبارک شعبان و اعیاد شعبانیه به بازخوانی پیام حضرت آیت الله جوادی آملی بمناسبت اعیاد شعبانیه می پردازیم:

استنباط اصول اسلامی از سنّت و سیرت اهل بیت عصمت و طهارت (علیهم‌السلام)/ سیدالشهداء (علیه‌السلام) از مصادیق بارز وجه الله

بسم الله الرحمن الرحیم وایّاه نستعین

الحمدلله الذی به تُوْصَف الصفاتُ لا بها یُوْصفُ و به تُعْرَفُ المعارفُ لا بها یُعْرف و الصلاة علی جمیع الانبیاء سیّما خاتمهم الذی قال: حسینٌ منّی وأنَا مِن حسینٍ وعلی الأَئمة الهداة المهدیین، سیّما بقیّة الله فی العالمین، بهم نَتَولّی ومِنْ أعدائِهم نتبرّء اِلی اللّه.

خجسته میلاد حضرت سیّد الشهداء و حضرت سیّد السّاجدین وحضرت ابوالفضل(علیهم آلاف التّحیة والسلام) را به ساحت قدس امام‌زمان(عجّل اللّه تعالی فرجه الشّریف) وجامعهٴ بشری و فرهیختگانِ ولایتمدار تهنیت عرض می‌نمایم.

برای تبیین برخی از اصول اسلامی که از سنّت و سیرت اهل بیت عصمت و طهارت (علیهم‌السلام) مخصوصاً سالار شهیدان استنباط می‌شود، به تذکّر چند مطلب بسنده می‌کنیم.

هویّت انسان بدون شهود سیرت و سنّتِ انسانِ کاملْ صَعْب است

یکم) حکومت و سایر مسائل وابسته به آن از علوم انسانی است و تحقیقِ علوم انسانی بدون تحلیلِ حقیقتِ انسانْ میسور نیست، و بررسی هویّت انسان بدون شهود سیرت و سنّتِ انسانِ کاملْ صَعْب است و تأمّل تامّ در تاریخ پرافتخار انسان گاهی چونان امام معصوم حضرت حسین بن‌علی (علیهماالسلام) بهترین راه برای انسان شناسی از یک سو و معرفت عناصر محوری حکومت دینی از سوی دیگر است.

لذا بر حامیان حکومت دینی لازم است که حیات آن سیاستمدار الاهی را الگو قرار دهند.

تأسّی به امام معصوم مایهٴ جذب کمال و پایهٴ رفع نقص است

دوم) انسان کامل و امام معصوم همانند سید الشهداء (علیه‌السلام) واسطة العقد و بیت الغزل سلسلهٴ انسانیّت است که کیفیّت تذکیهٴ عقلِ بشر و نحوهٴ تزکیه روح انسان و روش تضحیهٴ نفس آدمی را بهتر از دیگران آگاه است. لذا مقدار حق جامعهٴ بشری و اندازهٴ تکلیف او را تفکیک کرده، همهٴ اصول و احکام آن را از رهگذر عقل و نقل مستحضر و در ابلاغ و اجرای آن امین است.

بنابراین، تأسّی به آن حضرت مایهٴ جذب کمال و پایهٴ رفع نقص است. از این‌جا اهمیّتِ تولّی انسانِ کامل معصوم و تبرّی از مخالفان و محاربان وی معلوم خواهد شد.

تنها راه رسیدن به هدف والا، پیمودن راه اطاعت خداست

سوم) انسان کامل معصوم همچون حضرت ابی عبدالله (علیه‌السلام) در حدّ خود صراط مستقیم الاهی است که شناخت واقعی آن امام همام از دیدن موی باریک دقیق‌تر و اطاعت حقیقی وی از سلوک بر لبهٴ تیز تیغ دشوارتر است. لذا رسالت مقاومت بسیج و سفارت بسیج نستوه صَعْب، بلکه مستصعب خواهد بود، لیکن با اعتماد بر فیض بیکران الاهی کاملاً قابل حل است.

بهترین راهنمایی به مقصد ناب را باید از زبان صراط مستقیم شنید. زیرا تنها اوست که با مقصود نهایی پیوند زوال ناپذیر دارد و فقط اوست که ارتباط با او سفینه نجات از تیه و مصباح پرفروغ صحنهٴ تاریک طبیعت است.

آن حضرت تنها راه رسیدن به هدف والا را پیمودن راه اطاعت خدا معرفی کرد و اعلام داشت: اگر کسی بخواهد از راه گناه به مقصود برسد، باید بداند که عصیان خداوند سبب می‌شود او بسیار سریع تکیه‌گاه امید خود را از دست بدهد و آن چه از او هراسناک است، زودتر گرفتار آن گردد؛ من حاول أمراً بمعصیة اللّه کان أفوت لما یرجو و أسرع لمجی‌ء ما یحذر .[1]

با این بیان نورانی آن حضرت (علیه‌السلام) معلوم می‌شود که هرگز هدف وسیله را توجیه نمی‌کند، بلکه برای نیل به هدف صحیح، باید از راه درست استفاده نمود، و کژ راهه توان هدایت به هدف سامی را ندارد، و فقط اطاعت خدا در اوامر و نواهی مشتاقانه راه‌گشای مقصود برین است.

حریّت از جهل علمی و آزادگی از جهالت عملی در تأسی از امام معصوم(ع)

چهارم) انسان کامل معصوم چونان حسین بن علی (علیهماالسلام) نه تنها از هر بندی آزاد و از هر رسم جاهلی و رسوب وهمی رهاست، بلکه الگوی حریّت از جهل علمی و آزادگی از جهالت عملی است و چون آزادی کالای گرانبهاست، هر چیزی نمی‌تواند هزینهٴ آن گردد. تنها سر است که در این مسیر باید قدم شود تا با پا نهادن بر آن بتوان لایق حریّت شد.

قرآن کریم در این‌باره چنین می‌فرماید: ﴿فلیقاتل فی سبیل الله الذین یشرون الحیوة الدّنیا بالاخرة و من یقاتل فی سبیل الله فیقتل أو یغلب فسوف نؤتیه أجراً عظیماً﴾؛[2] یعنی کسی در راه خدا نبرد می‌کند که دنیا را به آخرت فروخته باشد. چنین مجاهد نستوهی هنگام ورود به صحنهٴ پیکار، بیش از دو راه ندارد، یا شهادت یا پیروزی. هرگز راه سومی به نام تسلیم برای او مطرح نخواهد بود. زیرا ندای راهبردی پرچمداری آزادی این است؛ هیهات منّا الذلّه، یأبی الله ذلک و رسوله و المؤمنون و حجور طابت و أنوفٌ حمیّةٌ ونفوسٌ اَبیّة؛[3] یعنی فرومایگی با فرازمندی آزادمنشان نبوی و علوی و فاطمی و حسنی و حسینی (علیهم‌السلام) سازگار نیست.

متقیّان و پرهیزکارانِ عادی، مرهون مبارزات رادمردان الاهی‌اند

پنجم) انسان کاملِ معصوم (علیه‌السلام) از آن جهت که خلیفهٴ تامّ خداست، نسبت به سایر مردم سمت تدبیر و ارشاد، بلکه اِنعام و افاضه دارد، و افراد دیگر در کنار مائدهٴ گستردهٴ چنین انسان کاملی بهره‌مند خواهند بود. مثلاً اگر پرهیزکاران در سایهٴ بهشت می‌آرمند و رفاه آنان با ورود به بهشت تأمین می‌گردد، اصل بهشت در سایهٴ مجاهدت‌های انسان‌های متکاملی که یا خلیفهٴ خدایند یا مقتدیان به وی هستند، حاصل می‌شود.

این دو مطلب را می‌توان از قرآن کریم و سنّت معصومان (علیهم‌السلام) استنباط نمود. یکی آن که پرهیزکاران در ظلّ بهشت به سر می‌برند؛ ﴿إنّ المتقّین فی ظلالٍ و عیونٍ﴾[4] و دیگری آن که بهشت در ظلّ شمشیر مجاهد نستوه آرمیده است. چنان‌که پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: الجنّة تحت ظلال السیوف.[5]

اگر بهشت رفتن رهین فداکاری ایثارگرانی است که دنیای خسیس و رخیص را فدای آخرت نفیس کردند، و اگر چنین بهشتی در سایهٴ جهادِ مجاهدانِ نستوه تأمین می‌شود، پس متقیّانِ متوسط و پرهیزکارانِ عادی که در سایهٴ بهشت متنعم‌اند، مرهون مبارزات رادمردان الاهی‌اند. چه این‌که دینداری آنان نیز در دنیا در گرو مرزداری پیکارجویان دینی و نام‌آوران صحنهٴ ستیز با بیگانه است؛ یعنی اوساط از مؤمنان در دنیا و آخرت، مرهونِ کوشش مشتاقانهٴ اَوحدی از اهل ایمان‌اند.

توحید خالص از لوث هر گونه دوگانگی منزّه است

ششم. انسان کامل معصوم همانند حسین بن علی (علیهماالسلام) چون مُوَحّدِ ناب است و توحید خالص از لوث هر گونه دوگانگی منزّه است. لذا در تمام شئون علمی و عملی خود متوجه خدای سبحان بوده، جهاد او مانند نماز وی، قربان و عامل تقرّب است و مبارزه وی همسان نماز او معراج و مایهٴ عروج است. زیرا آن چه دربارهٴ نماز وارد شده که الصلاة قربان کلّ تقّیٍ[6] یا چنین گفته شد: الصلاة معراج المؤمن[7] صبغهٴ تمثیل دارد، نه تعیین.

بنابراین، تمام عبادت‌های علمی و عملی انسان کامل، معراج وی خواهد بود. لذا حسین بن‌علی (علیه‌السلام) چونان امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) حکومت را نه برای جاه و نه به منظور رفاه شخصی نمی‌خواستند، بلکه فقط برای برگرداندن احکام فراموش شده و حقوق از دست رفته می‌طلبیدند.

برای رسیدن به چشمهٴ بقا، جز عبور از دالان فنا مسیر دیگری نخواهد بود

هفتم. انسان کامل مانند سیدالشهداء (علیه‌السلام) تمام کارهای خود را برای وجه الله انجام می‌دهد و هیچ سپاس و ثنایی از کسی توقع ندارد؛ ﴿لانرید منکم جزاءً و لاشکوراً﴾.[8] کسی که تمام همّت او وجه الله باشد، از مصادیق بارز وجه الله خواهد بود. زیرا وجیه نزد خداست، و هر انسان کاملی که مصداق وجه الله شد، سهمی از بقا داشته، مظهر تام خدای سبحان است که باقی مطلق است و همه چیز محکوم هلاکند، مگر وجه او؛ ﴿کل شی‌ءٍ هالک إلا وجهه﴾.[9]

از این منظر انسان کامل را بقیّة اللّه گویند. زیرا سند دوام او را خدای باقی امضا فرموده است و گروهی که پیوندی با وجه خدا داشته، در راستای رضای او کوشش نموده و سعی می‌کنند، اولو بقیّةاند؛ یعنی صاحبان بقا و لائقان دوام. برای نیل به وجه اللهی جز گذر از وجاهت خلقی راه دیگر نیست، برای رسیدن به چشمهٴ بقا، جز عبور از دالان فنا مسیر دیگری نخواهد بود.

تنها راه هستی، نیستی است و راه مستقیم وجود، معدوم شدن است، آن چه در واژهٴ عدم و لغت نیستی تعبیه شده، همانا ندیدن خود و نخواستن رضای خویش است، نه نبودن و از بین رفتن واقعی. زیرا هرگز عدم محض، کمال نبوده، نیستی صرف مسیر ارتقا نخواهد بود.

اگر در ادبیات تازی و فارسی سخن از فنا برای بقا و نیستی برای هستی و عدم برای وجود مطرح می‌شود، مقصود همین است که اکنون به اشارت رفت.

در پایان مجدّداً زاد روز اولیای الاهی و مظاهر اسمای حسنای خدا را به پیشگاه بقیّة اللّه (ارواح من سواه فداه) تبریک و روز پاسدار و جانباز را گرامی و مقدم مبارک مرزداران نظام اسلامی را ارج می‌نهیم.

پروردگارا، مقام معظم رهبری دولت و ملت و مملکت را در ظل ولیّ‌عصر (عجّل اللّه تعالی فرجه الشّریف) حفظ فرما.امام راحل (رحمه‌الله) و شهدای اسلام را با انبیا محشور فرما. خطر بیگانگان را از مناطق مسلمانان بدور دار. نهضت‌های دینی به ویژه انتفاضهٴ فلسطین را به ثمر نهایی برسان آمین یا رب العالمین.

عبداللّه جوادی آملی

قم المقدسة

مهر 1380 شعبان المعظم 1422

--------------------------------------

منبع: کتاب سروش هدایت معظم له، ج1ص236

عبداللّه جوادی آملی

قم المقدسة

مهر 1380 شعبان المعظم 1422